Okulöncesi dönemi kapsayan ilk çocukluk yıllarında ebeveynleri en çok zorlayan durumların başında çocuklara sınır koyamamak gelir. Sınırları bilmeyen ve sınır tanımayan çocuklar ise gerek ev yaşantısında gerek okul yaşantısında istenmeyen birçok durumla karşı karşıya kalır. Çocuklarımıza sınırları nasıl öğreteceğimizden önce ‘’sınır koymak neden önemlidir ?’’ ona bir bakalım.
Çocuk eğitiminin evde başlamasıyla birlikte çocuklara sınır koymak da evde başlar ve çocuğun kişiliğinin yapı taşlarının atıldığı 0-6 yaş döneminde öğrenilen sınırlar tüm yaşantısını etkiler. İlk çocukluk döneminde herhangi bir sınırla karşılaşmamış çocuklar yetişkin bir birey olduklarında şu durumlarla karşı karşıya kalırlar;
- Davranışlarının sonuçlarını ön göremeyecekleri için kaygı bozukluğu yaşarlar
- Topluma karşı uyumsuz bir birey olarak yetişirler
- Yanlış yapma ve riskli durumlarda bulunma ihtimalleri artar
- Davranışının sonucunu bilmediği için kendilerini hep haksızlığa uğramış hissederler
- Öz disiplin edinemezler
- Duygularını kontrol edemezler
Peki, çocuklara sınırları nasıl öğretelim?
Sınır tanımayan çocuklar en çok ağlama davranışı sergilerler. Çocuklar 0-6 yaş arasında kendilerini uzun uzadıya konuşarak ifade etmek yerine isteklerini ağlayarak dile getirmeyi tercih ederler. Ebeveynler ise çocukların ağlama davranışı karşısında her istediğini hemen yerine getirirse çocuğun biliş sisteminde otomatikman ‘’ağlamak konuşmaktan daha kolay, ağladığımda her şey yapılıyor’’ algısı oluşur ve çocuk bu davranışı sürdürmeye devam eder.
Çocuklara sınır koyarken ağlama davranışı ile baş etmenin yöntemi ise ‘’duyarsızlaşma’’dır. Çocuğun sınırları aşan istekleri karşısında ebeveyn kısa ve net açıklama yapmasıyla birlikte çocukta istediğinin gerçekleşmemesi sonucunda ağlama davranışı meydana gelir.
Örneğin: Arkadaşının oyuncağını alıp vermek istemeyen ve bunun için ağlayan bir çocuğa nasıl yaklaşmalıyız?
‘’Bu arkadaşının oyuncağı ve bunu eve götürmemiz doğru bir davranış değil’’ diye kısa ve net açıklama yaptıktan sonra çocukta meydana gelen ağlama davranışı karşısında ebeveynin tutumu ‘’net ve kararlı’’ olmalıdır. Çocuğun ağlamasının devam etmesiyle birlikte ‘’Bu oyuncağı eve götürmek istiyorsun anlıyorum fakat bu senin değil, evde kendi oyuncaklarınla oynayabilirsin bu yüzden sakinleşince yanıma gel ve sarılalım.’’
Bu tutumun çocuğa verdiği mesaj ‘’ senin doğru olmayan bir şey için ağlaman her istediğin olacak anlamına gelmiyor.’’ Daha sonrasında çocuk sakinleşince ‘’Ben seni seviyorum fakat başkasının oyuncağını eve götürmek doğru bir davranış değil’’ diyerek sınır koymanın sevgimiz ile bağlantısı olmadığını çocuğa göstermek gerekiyor.
Çocuklara sınır koymanın en önemli iki unsuru kesinlikle sabır ve kararlılıktır çünkü sınırları çocuğa öğretmek kısa sürede oluşabilecek bir durum değildir.
Son olarak; çocuğa hem sınır koymak hem de çocuğu çok sevmek mümkündür.
Psk.Danışman Sevgi DEMİRCİ
